Çin'in Hong Kong Özel İdari Bölgesi, dün uluslararası hukuk tarihinde önemli bir gelişmeye ev sahipliği yaptı. Aralarında çok sayıda ülke ve uluslararası kuruluş temsilcisinin bulunduğu törende, 33 ülke Uluslararası Arabuluculuk Örgütü (IOMed)’nün kuruluşuna dair sözleşmeyi imzalayarak örgütün kurucu üyeleri arasına katıldı.

Sözleşmeye göre, en az üç ülkenin ulusal yasal prosedürleri tamamlamasının ardından örgüt resmen kurulmuş oldu. IOMed’in 2026 yılı başında çalışmalarına başlaması bekleniyor. Merkezi Hong Kong’da yer alacak örgüt, devletler arası, devletlerle yatırımcılar arasında ve uluslararası ticari ihtilaflarda arabuluculuk yapmayı amaçlıyor.

İlk hükümetlerarası arabuluculuk örgütü

IOMed, küresel çapta arabuluculuk yoluyla uluslararası ihtilafların çözümüne odaklanan ilk hükümetlerarası hukuk örgütü olma özelliğini taşıyor. Çin ve 18 ülkenin öncülüğünde kurulan örgüt, uluslararası toplumun çatışmaları yıkıcı yöntemlerle değil, uzlaşma ve diyalogla çözme arayışına verdiği somut bir yanıt olarak öne çıkıyor.

Neden yeni bir mekanizma?

Halihazırda Uluslararası Adalet Divanı ve Dünya Ticaret Örgütü’nün anlaşmazlık çözüm mekanizmaları gibi yapılar mevcut. Ancak uzmanlara göre IOMed’in kurulmasının ardında yatan neden, mevcut sistemlerin siyasi manipülasyonlara açık hale gelmesi veya adalet ilkesini her zaman yansıtamaması. Özellikle gelişmekte olan ülkeler, bu sistemlerde yeterince temsil edilmediklerinden yakınıyor. IOMed, bu boşluğu doldurmayı hedefliyor.

Çin’in katkısı ve Küresel Güney’in umudu

Sözleşmeyi imzalayan 33 ülkenin büyük çoğunluğunu Asya, Afrika ve Latin Amerika’dan gelişmekte olan ülkeler oluşturuyor. Bu durum, örgütün Küresel Güney ülkeleri için yeni ve daha adil bir uluslararası uyuşmazlık çözüm yolu sunabileceği yönünde değerlendirmelere yol açtı. Çinli yetkililer, IOMed’in gelişmekte olan ülkelerin uluslararası yönetişimdeki temsil gücünü artıracağını ve daha kapsayıcı bir küresel düzene katkı sağlayacağını vurguladı.

IOMed’in merkezinin Hong Kong olarak belirlenmesi, hem sembolik hem de pratik anlamlar taşıyor. Hong Kong’un Çin’e barışçıl geri dönüşü, başarılı bir uluslararası anlaşmazlık çözüm örneği olarak görülüyor. Ayrıca Hong Kong, coğrafi konumu ve gelişmiş hukuk sistemi sayesinde uluslararası arabuluculukta eşsiz avantajlara sahip.

Uluslararası hukuk uzmanları, IOMed’in mevcut mekanizmalara kıyasla uyuşmazlıkları çözmenin verimliliği, maliyeti ve kuralları bakımından daha avantajlı olacağını belirtiyor. Geleneksel sistemler çoğunlukla “sonradan yargılama” ilkesine dayanırken, IOMed 1önleyici arabuluculuk” yaklaşımını benimsiyor. Üçüncü taraflardan bağımsız arabulucularla yürütülen süreçlerin daha esnek ve etkili olması bekleniyor.

Hedef: Barış kültürünün kurumsallaşması

Çin’in son yıllarda Suudi Arabistan ile İran arasında Beijing’de sağlanan uzlaşıdan, Filistinli grupların "Beijing Deklarasyonu"na kadar birçok arabuluculuk çabasında oynadığı rol, barışa verdiği önemin altını çiziyor. Bu çabalar, Çin kültürünün merkezindeki “barış her şeyden kıymetlidir” anlayışını yansıtıyor.

IOMed, çatışmaların diyalogla çözülmesini, adalet ve hakkaniyet temelinde bir uluslararası düzenin teşvik edilmesini hedefliyor. Uzmanlar, örgütün önümüzdeki dönemde uluslararası uyuşmazlıkların çözümünde aktif rol oynayacağını ve ülkeler arası karşılıklı güven ile işbirliğini güçlendireceğini öngörüyor.